Katip Boy Şartı Var mı? Emeğin, Erişilebilirliğin ve Eşitliğin Kesişiminde Bir Tartışma
“Katip boy şartı var mı?” sorusu kulağa basit geliyor ama arkasında koca bir dünya var: işe alım kültürü, eşitlik ilkeleri, ergonomi, hatta geleceğin çalışma biçimleri. Gel, bunu birlikte; kahvemizi yudumlar gibi sakin, arkadaş sohbeti kadar samimi bir dille konuşalım.
Köken: Kalem Tutana Boy Sorulmaz mıydı?
Eski uygarlıklarda katip; kralların emirlerini yazan, vergi defterlerini tutan, hukuki metinleri kayıt altına alan kişiydi. Görev, fiziksel güce değil; okuryazarlığa, dikkate ve hatasız kayda dayanıyordu. Kâtip, kalemin sorumluluğunu taşırdı; boy değil, bilgi ölçülürdü. Bu tarihsel arka plan bize şunu fısıldıyor: Katiplikte esas yetkinlik zihinsel ve etik becerilerden ibarettir.
Bugün: İlanların İnce Yazıları ve Görünmez Kalıplar
Günümüzde katip (mahkeme kalemi, kurumsal yazı işleri, arşiv, ofis destek vb.) rolleri; klavye hızı, belge yönetimi, mevzuat bilgisi, düzen ve gizlilik gibi beceriler ister. Bu kriterlerin hiçbirinin doğrudan boyla ilgisi yok. Yine de zaman zaman iş ilanlarında “görünmez kalıplar” devreye girer: “X ortamında aktif saha işi”, “yoğun evrak taşıma”, “uzun süre ayakta çalışma” gibi notlar… Bu ifadeler de boydan çok işin fiziksel koşullarına uyumu anlatır. Yani konuya şöyle bakmak daha yerinde: “Boy şartı var mı?”dan ziyade “Bu işte hangi iş koşulları var?” sorusunu sormak gerekir.
Beklenmedik Bağlantı: Ergonomi ve Verimlilik
Ofis sandalyelerinin ayarlanabilir olması, masaların yüksekliği, klavye-bilek uyumu… Ergonomi bilimi bize, farklı boylara sahip çalışanların rahat ve verimli çalışması için dönüştürülebilir bir ortam gerektiğini söylüyor. Eğer bir kurumda ergonomi doğru kurulmuşsa, “boy” bir engel değil, çeşitliliğin doğal bir parçasıdır.
Yerel Gerçekler: Unvanlar Arasında Karışıklık
Gündelik dilde “katip” ile “zabıta” ya da “güvenlik” gibi sahaya dayalı unvanlar bazen birbirine karışır. Oysa bunların iş tanımları farklıdır:
Katip/kalem: Yazışma, kayıt, arşiv, evrak ve adli/idari süreçlerin metin boyutu.
Sahaya dayalı unvanlar: Bazen boy-kilo gibi fiziksel yeterlilik koşulları içerebilir.
Kafa karışıklığı genellikle buradan doğuyor. “Katip boy şartı var mı?” sorusunu, hangi unvan ve hangi kurum özelinde sormak daha sağlıklı bir yaklaşım.
Etik ve Eşitlik Boyutu: Ölçü Ne Olmalı?
Modern işe alım anlayışı, “göreve gerekli yetkinlikleri ölçen kriterleri” öne çıkarır. Boy gibi biyolojik bir özelliği temel bir baraj yapmak; çeşitlilik, kapsayıcılık ve fırsat eşitliğiyle çatışır. Üstelik katiplik gibi bilgi yoğun rollerde boy kriteri, işin özüne dair bir gereklilik ifade etmez.
Peki ne ölçülmeli?
Hız ve doğruluk (klavye/steno yeterliliği)
Okuma-anlama ve mevzuat bilgisi
Dikkat, gizlilik ve etik farkındalık
Belgeleri düzenleme, dijital arşiv ve iş akışı yönetimi
Stres altında tutarlılık ve iletişim
Gelecek: Yapay Zekâ, Otomasyon ve “Boy”un Anlamsızlığı
Yarın ofislerin çoğu, otomasyonun ve yapay zekânın desteklediği karma ekiplerle çalışacak. Belgeleri sınıflandıran, metinleri özetleyen, yazım hatalarını yakalayan sistemler; katiplerin rutin yükünü hafifletecek. Böyle bir zeminde “boy şartı” tartışmasının, teknolojinin dönüştürdüğü iş tanımlarının yanında giderek anlamını yitirmesi kaçınılmaz. Üstelik hibrit/uzaktan çalışma yaygınlaştıkça, işi iyi yapmanın kanıtı çıktılar olacak; boy değil, performans konuşacak.
Beklenmedik Alanlarla Köprü: Spor, Müzik ve UX
Spor bize şunu öğretir: Doğru rol, doğru teknikle buluştuğunda fiziksel farklılıklar avantaja dönüşebilir. Ofis dünyasında da doğru araçlar ve akışlarla farklılıklar performansı artırır.
Müzikte her enstrüman farklı bedenlerde başka güçlü yanlar bulur. Yazı işlerinde de ekipleri farklı profillerle kurmak, işin ritmini zenginleştirir.
UX (Kullanıcı Deneyimi) açısından erişilebilir arayüzler, tüm çalışanların verimini yükseltir. Erişilebilir bir iş yeri, “boy”dan bağımsız şekilde herkese iyi gelir.
Pratik Çerçeve: İlan Okurken Nelere Bakmalı?
İş tanımı: Yazışma, kayıt, arşiv, takvim/evrak yönetimi gibi maddeler mi baskın?
Beceri kriterleri: Klavye hızı, dil hâkimiyeti, mevzuat bilgisi, gizlilik…
Fiziksel koşullar: “Yoğun saha/ayakta/taşıma” gibi ifadeler var mı? Varsa ekipman/ergonomi desteği sağlanıyor mu?
Çeşitlilik ve erişilebilirlik: Kurum, çalışma ortamını farklı ihtiyaçlara göre uyarlıyor mu?
Son Söz: Soruyu Birlikte Doğru Sorabilelim
“Katip boy şartı var mı?” yerine, “Bu katiplik rolünün iş gerekleri neler?” ve “Bu gerekler, erişilebilir ve adil koşullarda nasıl sağlanıyor?” diye sormak bizi gerçeğe daha çok yaklaştırır.
Kalemi sağlam tutanın, metni doğru yazanın ve bilgiyi güvenle saklayanın yanında olalım. Boyu değil, işin niteliğini konuşalım.
Sen ne dersin? İlanlarda gördüğün “görünmez kalıpları” fark ettin mi? Deneyimlerini, aklına takılan soruları yorumlara yaz; birlikte daha adil, erişilebilir ve üretken iş ortamlarının ipuçlarını çıkartalım.